Zatrudniłem pracownika i co dalej?

W poprzednim artykule omówiłem najważniejsze obowiązki pracodawcy w zakresie bhp do spełnienia w chwili przyjmowania pracownika do pracy, czyli badanie wstępne lekarza medycyny pracy, szkolenie wstępne i zapoznanie z wykonaną oceną ryzyka zawodowego. Bez tego pracownikowi nie można powierzyć pracy. Tu chcę zwrócić uwagę, że w ciągu dalszej pracy pracownicy podlegają kolejnym badaniom i szkoleniom, czyli badaniom okresowym i kontrolnym, oraz szkoleniom okresowym. Mając już pracownika należy spełniać na bieżąco następne wymogi. W tym artykule chciałbym się skupić głównie na wymogach wynikających z kodeksu pracy.

Najważniejszym przepisem w tym względzie, choć jednocześnie nieco ogólnym, jest Art. 207 § 2, gdzie jest powiedziane, że pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a dalej są wymienione te najważniejsze obowiązki:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Wśród takich szczegółowych obowiązków wynikających z kodeksu pracy przede wszystkim uwagę chciałbym zwrócić na obowiązek wynikający z Art. 237³ § 2¹ kp oraz § 15 ust. 4 rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy - w ciągu 6 miesięcy od momentu stania się pracodawcą ten pracodawca jest zobowiązany do odbycia szkolenia okresowego bhp dla pracodawców. To ważne! Dzięki takiemu szkoleniu zostanie przygotowany do tego by wiedzieć jakie obowiązki w zakresie bhp na nim spoczywają (a musi to wiedzieć, bo w Art. 207 § 3 kp jest powiedziane, że pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy) i jak je spełnić, no i co za niespełnienie mu grozi. Po takim szkoleniu w zasadzie dalsze czytanie moich artykułów powinno już być niepotrzebne :-) Jest wiele firm oferujących na rynku tego typu szkolenia, ale moja rada: skorzystać z takich, które oferują dobre szkolenia i w pełnym wymiarze. Jeśli już za coś płacić, to należy maksymalnie z tego skorzystać, a nie płacić za sam papierek.

Instrukcje bhp

Z Art. 237⁴ kodeksu pracy wynika, że pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dla wykownywanych przez nich prac, a także wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki tego dotyczące, a pracownik powinien potwierdzić na piśmie zapoznanie się z nimi. Szczegółowiej ten temat traktuje § 41 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, gdzie wyznaczony jest obowiązek udostępnienia pracownikom do stałego korzystania aktualnych instrukcji bhp dotyczących stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, oraz udzielania pierwszej pomocy. Nie jest powiedziane gdzie mają one być, ale mają być dostępne. W ten sposób najlepiej jeśli instrukcja udzielania pierwszej pomocy będzie dostępna przy apteczce, a obsługi maszyny przy tej maszynie, lub w innym miejscu dostępnym w każdej chwili dla pracownika. Chciałbym zwrócić uwagę, że instrukcje i wskazówki dotyczące bhp wydaje pracodawca, więc w zasadzie na każdej powinien znaleźć się jego podpis.

§ 30 rozporządzenia w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy nakłada wymagania co powinny zawierać instrukcje dotyczące obsługi maszyn (a maszyny to "wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania"), czyli trzeba w instrukcji określić: warunki użytkowania maszyn, występowanie możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych, praktykę użytkowania maszyn, no i instrukcje powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą.

Środki ochrony indywidualnej i odzież robocza

Pracodawca jest zobowiązany do nieodpłatnego dostarczenia pracownikom środków ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności, informować pracowników o sposobach posługiwania się tymi środkami, a także dostarczyć pracownikom nieodpłatnie odzież i obuwie robocze gdy odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, albo jeśli jest to wymagane przez technologię, ochronę sanitarną lub bezpieczeństwo i higienę pracy. Rodzaje wymaganych na poszczególnych stanowiskach pracy środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego oraz czasokres ich użytkowania ustala pracodawca. Pracodawca odpowiada również za pranie i czyszczenie środków ochr. ind. oraz odzieży i obuwia roboczego, choć może w pewnych warunkach powierzyć to samym pracownikom, ale za odpowiednim ekwiwalentem. Szczegóły w Art. 237⁶ do Art. 237¹⁰ kp. Przy doborze środków ochrony indywidualnej do konkretnych prac pomocą służy załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp. I jeszcze jedno - środki ochrony indywidualnej mogą być stosowane tylko tam, gdzie nie mogą być zastosowane środki ochrony zbiorowej bądź odpowienia organizacja pracy. Warto o tym pamiętać.

W tym miejscu chciałbym zwrócić jeszcze uwagę na Art. 237^11akp, który nakazuje pracodawcy konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bhp, w tym w szczególności dotyczące m. in. przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, oceny ryzyka zawodowego, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji chemicznych i ich mieszanin, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, szkolenia pracowników w dziedzinie bhp, czy też tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Czy to jakoś ogranicza pracodawcy możliwość decydowania w tych sprawach? Uważam, że nie. Obowiązek konsultowania nie oznacza obowiązku uzyskania zgody pracowników na jakieś działania, za to pozwala na możliwość spojrzenia na sprawy związane z bhp z ich punktu widzenia i ich doświadczenia, a dalej wziąść pod uwagę bądź nie.

Pierwsza pomoc i zwalczanie pożarów

Pracodawca jest obowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach (czyli co najmniej wyposażona apteczka i do tego dostępna w każdej chwili dla pracowników), zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (czyli wszelkie niezbędne środki i urządzenia gaśnicze, a także odpowiednie wyjścia ewakuacyjne czy też inne urządzenia służące do ewakuacji pracowników zależne od specyfiki firmy). Ponadto pracodawca obowiązany jest wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy, oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, a dalej zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. Powyższe wynika z Art. 209¹ kp.

W tym miejscu chciałbym się zatrzymać nad tym jakie kwalifikacje powinni posiadać wyznaczeni pracownicy. Uważam, że w większości przypadków wystarczy to co jest w ramach szkoleń okresowych bhp, gdzie musi być zawsze ujmowana tematyka udzielania pierwszej pomocy oraz postępowania w razie pożaru. Żaden przepis nie nakłada obowiązku jakichś dodatkowych specjalistycznych szkoleń, choć jeśli pracodawca chce pracowników dodatkowo przeszkolić to jest to jak najbardziej chwalebne. Przestrzegam tylko, że niedawno spotkałem się z przypadkiem, że do firmy zadzwoniła pani przedstawiajając się, że dzwoni z PIP, i zapytała, czy pracodawca wie, że jest nałożony na niego obowiązek specjalistycznego przeszkolenia pracowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Otóż nie ma takiego obowiązku jeśli pracownicy mają prawidłowe szkolenia bhp, a pracownicy PIP nie dzwonią w takich sprawach do pracodawców. Wniosek nasuwa się sam.

Pomieszczenia pracy

Pracodawca jest obowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników, oraz jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Wynika to z Art. 214 § 1 kp, natomiast o wiele szczegółowiej jest to potraktowane w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, gdzie Dział II i III są w całości poświęcone obiektom budowlanym, terenowi zakładu pracy oraz pomieszczeniom pracy. Oczywiście nie ma sensu ich tutaj przepisywać, każdy zainteresowany powinien sobie do nich zajrzeć, a może pewne szczegóły opiszę kiedyś w osobnym artykule. Dodatkowo chciałbym zwrócić uwagę, że pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia również odpowiednich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, a wymagania co do nich są również zawarte w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji, a także pracodawca powinien zapewnić wykaz takich prac. Obowiązki te wynikają z Art. 225 kp, ale tutaj taka mała dygresja: otóż uważam (bo tak odczytuję tekst tego artykułu kp), że pracodawca powinien zapewnić jeden wykaz - wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, a te powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby; wykaz prac wykonywanych przez co najmniej dwie osoby jest moim zdaniem zbyteczny.

Jakie to są prace szczególnie niebezpieczne? Te, które w przepisach prawa pracy za takie są uznane oraz te, które uzna za takie pracodawca. Z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp wynika, że pracami szczególnie niebezpiecznymi są: roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części, prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych (w tym zawierają się wszelkie substancje uznane jako niebezpieczne - proszę zwrócić uwagę na odpowiednie oznakowanie na opakowaniach, bo np. "sprężone powietrze" też jest substancją niebezpieczną, albo niektóre korektory używane w biurach), oraz prace na wysokości. Do prac szczególnie niebezpiecznych są zaliczane również niektóre prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych ujęte w § 15 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych.

Oczywiście przy wszelkich pracach szczególnie niebezpiecznych pracodawca jest zobowiązany do określenia szczegółowych wymagań bhp dla tych prac, które muszą uwzględniać przynajmniej wymagania określone przepisami.

Podsumowanie

Ustawodawca, czyli Sejm RP, wymienił szereg obowiązków, które musi spełnić pracodawca w celu zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, które pozwalają spełnić zapisy Art. 66 ust. 1 Konstytucji RP (Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa). Powyżej wymieniłem te, które uważam za najważniejsze, podstawowe, choć jeszcze nie są to wszystkie wymagania:

• kierowanie pracowników na badania okresowe i kontrolne przeprowadzane przez lekarza medycyny pracy,
• zapewnienie szkoleń okresowych bhp pracodawców i pracowników,
• dostarczenie pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
• wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bhp,
• zapewnienie środków do udzielania pierwszej pomocy i wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
• zapewnienie środków do zwalczania pożarów i ewakuacji oraz wyznaczenie pracowników do tego,
• zapewnienie odpowiedzich pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
• sporządzenie wykazu prac szczególnie niebezpiecznych i określenie szczegółowych wymagań bhp dla tych prac.

W następnym artykule zajmę się obowiązkiem zapewnienia czy też powołania osoby wykonującej zadania służby bhp.

Bezpiecznej pracy życzę
Krzysztof Koterba

Nowości strony obserwuj na: