Substancje chemiczne są wszędzie.

Niedawno temu przy nakładaniu pasty do zębów na szczoteczkę kilka włosków się odgięło i prysnęło kroplą pasty prosto do mojego oka. Dwa dni mnie oko od tego szczypało, mimo tego, że od razu je przemyłem wodą jak tylko dobrze potrafiłem. A trzeba zauważyć, że akurat pasta do zębów nie jest oznaczona jako substancja chemiczna niebezpieczna. Takich substancji niebezpiecznych mamy jednak w domu sporo, a pewnie jeszcze więcej w firmie. Wprawdzie wszystko zależy od charakteru działalności firmy, ale nawet przy pracach biurowych znajdą się takie substancje - a pracownicy narażeni na działanie substancji chemicznych niebezpiecznych muszą być odpowiednio chronieni.

Co to są substancje chemiczne niebezpieczne i jak je rozpoznać?

Pojęcie substancji chemicznej niebezpiecznej pojawia się w Ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, i określa się ją następująco: "substancjami niebezpiecznymi i mieszaninami niebezpiecznymi są substancje i mieszaniny zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii: 1) substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych; 2) substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających; 3) substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne; 4) substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne; 5) substancje i mieszaniny łatwopalne; 6) substancje i mieszaniny bardzo toksyczne; 7) substancje i mieszaniny toksyczne; 8) substancje i mieszaniny szkodliwe; 9) substancje i mieszaniny żrące; 10) substancje i mieszaniny drażniące; 11) substancje i mieszaniny uczulające; 12) substancje i mieszaniny rakotwórcze; 13) substancje i mieszaniny mutagenne; 14) substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość; 15) substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska." Opakowanie zawierające substancję chemiczną niebezpieczną musi być odpowiednio oznakowane. W chwili obecnej są stosowane dwa rodzaje oznakowań:

Obowiązki pracodawcy

Zgodnie z art. 221 kp (Kodeksu Pracy) pracodawca jest zobowiązany do posiadania spisu stosowanych w jego firmie substancji i mieszanin niebezpiecznych (który musi sam sporządzić), a także do posiadania kart charakterystyki tych substancji i mieszanin. Karty charakterystyki udostępniają producenci bądź importerzy, a najczęściej znajdują się i są do pobrania na ich stronach internetowych. Oczywiście z tymi kartami charakterystyki muszą być zapoznani pracownicy. Dodatkowe obowiązki ciążą na pracodawcach u których w procesach pracy stosowane są substancje chemiczne i mieszaniny o działaniu mutagennym lub rakotwórczym - w takich przypadkach między innymi należy zastąpić je substancjami i mieszaninami mniej szkodliwymi dla zdrowia, a jeśli to jest niemożliwe to rejestrować wszystkie prace z wykorzystaniem tych substancji i mieszanin oraz prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

W Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy prace przy użyciu substancji i mieszanin niebezpiecznych są zaliczone do prac szczególnie niebezpiecznych. Pracodawca jest wobec tego zobowiązany do ustalenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych, a dalej do określenia szczegółowych wymagań bhp przy takich pracach (tutaj pomocne są posiadane karty charakterystyki) oraz zapewnić bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób, odpowiednie środki zabezpieczające (środki ochrony zbiorowej i ew. środki ochrony indywidualnej), instruktaż pracowników obejmujący w szczególności: imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach. Należy też zapewnić, aby dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane.

W pomieszczeniach, w których są magazynowane substancje i mieszaniny niebezpieczne powinny być m. in. wywieszone instrukcje określające sposób ich składowania, pakowania, załadunku i transportu, powinny być wyposażone też w odpowiednie środki i sprzęt gaśniczy, odpowiednie środki neutralizujące, środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, apteczki, urządzenia sygnalizujące o zagrożeniach itd. Szczegóły w § 91-104 powyższego rozp.

Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych zobowiązuje też pracodawcę do odpowiedniej oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy gdzie występują substancje i mieszaniny niebezpieczne (szczegółowe wymaganie dla takiej oceny są zawarte w § 3 tego rozp.), a także do pomiarów stężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy zgodnie z odrębnymi przepisami.

Opakowania substancji i mieszanin niebezpiecznych muszą odpowiadać przepisom, czyli muszą być odpowiednio oznakowane oraz powinny mieć konstrukcję uniemożliwiającą wydostanie się zawartości z opakowania w sposób przypadkowy, być wykonane z materiałów odpornych na niszczące działanie ich zawartości i uniemożliwiających tworzenie się substancji niebezpiecznych w wyniku oddziaływania zawartości na materiał opakowania, powinny zachowywać szczelność w warunkach działających na opakowanie obciążeń i napięć w trakcie jego normalnej eksploatacji, a w przypadku opakowań z zamknięciami wielokrotnego użytku - powinny one gwarantować zachowanie szczelności podczas wielokrotnego otwierania i zamykania. W zasadzie najlepiej przechowywać substancje i mieszaniny niebezpieczne w oryginalnych opakowaniach.

Podsumowanie

Wykorzystywanie w procesach pracy substancji chemicznych i mieszanin niebezpiecznych wiąże się z szeregiem dodatkowych wymagań, które muszą spełnić pracodawcy by z jednej strony chronić zdrowie swojego największego kapitału czyli doświadczonych pracowników, a z drugiej strony nie narazić się na grzywnę w wysokości od 1 do 30 tys. zł. (art. 283 § 1 i § 2 ust. 5 kp). Po kolei należy przeprowadzić następujące czynności:

• sporządzić spis stosowanych niebezpiecznych substancji chemicznych i mieszanin;
• pozyskać karty charakterystyki tych substancji i mieszanin;
• ocenić ryzyko zawodowe związane ze stosowaniem tych substancji i mieszanin;
• dobrać i zastosować odpowiednie środki ochron zbiorowych i osobistych;
• sporządzić instrukcje bhp przy stosowaniu tych substancji i mieszanin.

Życzę bezpiecznej pracy
Krzysztof Koterba

Nowości strony obserwuj na: